De Vlaamse schrijfster (1981) en columniste bij Het Laatste Nieuws duikelde in de zomer van 2017 een diepe depressie in. Ze lag langdurig op bed en naar buiten gaan was een hel. Ze leefde in angst om mensen te ontmoeten. Werken kon al helemaal niet. De spoorlijn lonkte, maar toch klom ze uit het dal, door begeleid medicatie te nemen en dagelijks naar buiten te gaan. Ze ging foto’s maken, die ze op sociale media deelde. Ze verdiepte zich in het fotograferen van verlaten gebouwen. Door een tijdje anoniem in Oostende te verblijven, lukte het haar weer mensen te spreken. De oorzaak van de depressie zou onverwerkt verlies kunnen zijn, verstopt achter keihard werken, aldus de auteur. Veel boeken over depressie zijn egodocumenten of zelfhulpboeken. Dit werk heeft een hoog autobiografisch gehalte, maar is een literair boek, treffend en zonder gêne geschreven, met een belangrijke rol voor haar altijd steunende ouders, maar ook voor een ekster die een jaar lang nabij is. Een geslaagd boek over de hel die depressie is. Auteur van de romans 'Vurige tong' (2011, Bronzen Uil-lezersprijs), 'De Seingever' (2012) en 'Kwikzilver' (2014). Verberg tekst

Schrijven over depressie is een beproeving. Het is immers de vraag of je deze onzichtbare ziekte in woorden kunt vangen; de worsteling om te verwoorden wat je voelt, of juist dat gekmakende gebrek aan gevoelens, is een belangrijk element van de pijn, agitatie en wanhoop die de depressieveling beheersen. Daarom begint het motto van Ann de Craemers nieuwe boek Hersenorkaan met de veelzeggende rapregel van Eminem: 'I can't tell you what it really is'.

In dit autobiografische relaas vertelt De Craemer, auteur van onder meer de sensitieve vertelling De seingever (2012), over haar heftige depressie. Sinds 2010 heeft ze elk jaar een boek gepubliceerd, maar in 2017 stokt de productie bij de schrijflustige De Craemer. Op een bloedhete dag in het voorjaar van 2017 haperen lichaam en geest. Ze wordt overvallen door een angstaanval en kan alleen nog maar, kwetsbaar als een baby, huilend in de foetushouding liggen.

De zoon van de seingever kwam in het boek van De Craemer om door een aanrijding met een trein. Nu is het De Craemer zelf die wordt aangetrokken door het spoor, maar de trein rijdt verder en De Craemer loopt door: 'Ik heb het weer niet gedurfd en vervloek mezelf, maar ben tegelijk blij'. Het is het lot van de depressieveling: geen keuze is bevredigend. 'Het is stikken in jezelf', schrijft De Craemer, een uitspraak die we ook letterlijk kunnen nemen als ze weer eens wordt overvallen door een angstaanval. Weinig ervaringen zijn zo ellendig als een paniekaanval, en logischerwijs vreest De Craemer het moment dat het weer zover is: 'Er is de angst voor de angst, en angst voor de angst voor de angst. Elke week komt er wel een panieklaag bij.'

Prijzenswaardig onverbloemd vertelt De Craemer over al het ongemak, bijvoorbeeld over haar bedplassen. Soms adresseert ze haar moeder of vader rechtstreeks, wat de fijngevoeligheid van haar zinnen enigszins aantast: 'Geen zorgen, lieve pa, alles is oké, wij zijn stromingen van eenzelfde, vreemde zee'. Maar het leeuwendeel van Hersenorkaan is geschreven met dichterlijke souplesse, regels met een mooi ritme, die soms blinken, bright like diamonds zoals haar geliefde Rihanna zingt. Met treffende beelden beschrijft De Craemer hoe ze zich voelt, zoals deze mooie variant op Sylvia Plaths bekende metafoor van de glazen stolp: 'Het is nog altijd alsof ik rondwandel in folie, ik ben goed afgeschermd, ja, maar ik kan nauwelijks ademen'.

Een boodschap doen is hele opgave, ze schrijft nauwelijks meer en - misschien het ergst van alles -het lukt haar niet meer om te lezen. Ze krijgt bezoek van een ekster waarmee ze een denkbeeldige dialoog heeft. De Craemer krijgt antidepressiva voorgeschreven, praat met een psychiater en langzamerhand gaat ze weer op pad. Met haar camera bezoekt ze verlaten en vervallen gebouwen om foto's te maken.

Hoe giet je een woordeloze kwelling in taal? Een oud begrip als 'depressie' heeft geen betekenis meer. Beter is het om te spreken over een 'hersenorkaan': 'alles raast alle kanten op en elk houvast is zijn verankering kwijt, terwijl binnen in mij alle zuurstof wordt weggezogen en daar een gezwel groeit vol stilte en angst'. De Craemer moet spreken, omdat ze niet kan zwijgen. Ze wil de depressie naar zich toe schrijven, 'de taal gebruiken als zuignap'. Hersenorkaan is een innige poging om de kloof tussen de taal en de ervaring te vernauwen.

Atlas Contact; 174 blz. € 19,99.

Verberg tekst